Zwarte ooievaars uit het archief en in oude kranten
Geplaatst op: 18 januari 2015 Hoort bij: Geschiedenis 5 reacties
Foto: Sergey Yeliseev (2009). Flickr creative commons.
Op 6 september meldde ik hier dat ik een zwarte ooievaar had gezien bij de Kopaf, tussen Nieuwolda en Wagenborgen. Van de week kwam ik weer een zwarte ooievaar tegen, maar dan in het archief, op een briefje daterend van 6 augustus 1846.
Destijds vloog de ciconia nigra, naar het zich laat aanzien, niet ver van de plek waar ik hem ruim anderhalve eeuw later zag. Dat laat zich tenminste afleiden uit het feit dat heer Gockinga jr. op de buitenplaats Veenhuizen onder Noordbroek in het bezit kwam van een exemplaar, dat hij cadeau deed aan het Museum voor Natuurlijke Historie van de Hogeschool te Groningen.
In genoemd briefje nu, bedankt prof. Theodorus van Swinderen hem namens het museum. Dat gebeurde op een voorbedrukt formulier, waarop de datum, de schenker, het geschonkene en de dankzegger konden worden ingevuld. Maar de hoogleraar voegde er ook nog wat aan toe over de zwarte ooievaar:
“Het is een zeldzaam dier, dat, zoover ik weet, vroeger slechts eens in de provincie voorkwam. Ik heb er slechts een exemplaar van in het museum en dat nog zeer slecht; en dit geschenk is mij dus dubbel welkom .”
In een latere hand, denkelijk die van Gockinga, is er nog een notitie aan het blad toegevoegd over een paartje zwarte ooievaars in Helmond, 1852, waarover men kon lezen in het Algemeen Handelsblad.
Door die notitie kwam ik op het idee om via Delpher en de Krant van Toen in oude Groninger kranten te kijken naar de verschijning van zwarte ooievaars in Groningen en directe omgeving. Pas na de Tweede Wereldoorlog duiken ze hier op:
| Jaar | Maand/Periode | Lokatie | Bijzonderheden |
| 1957 | augustus | Hornhuizen, Spijk | Beide verzwakt. |
| 1962 | oktober | Bierum, Spijk, Uithuizermeeden, Haren, Groningen | Veelal uitgeput. |
| 1965 | mei | Schiermonnikoog | 3 exemplaren. |
| 1975 | augustus | Paterswolde | 7 exemplaren. |
| 1985 | augustus | Schiermonnikoog | Met veel buizerds. |
| 1991 | juli | Zuidlaren | Geland bij noodweer. |
| 2000 | augustus | Eemshaven | Meerdere exemplaren. |
| 2000 | september | Noorddijk, bij de stad | Dit jaar veel. |
| 2002 | juni | Bij het Anderse Diepje | |
| 2007 | augustus | Roodeschool, Uithuizermeeden, Finsterwolde | Op een gemaaid graanveld. |
| 2008 | voorjaar | Sellingen | |
| 2009 | ? | Bij Slochteren | |
| 2010 | juli | Exloo | |
| 2010 | herfst | Lauwersmeer | |
| 2011 | augustus | Piccardthofplas bij stad | |
| 2012 | augustus | Ter Borg |
Tot 2000 zijn er een , hooguit twee meldingen per decennium, daarna wordt de frequentie opeens veel hoger. Meestal verschijnen de vogels, die afkomstig zijn uit Oost-Europa, in augustus of een maand of wat later tijdens hun trek op oostenwind en termiek naar het zuiden, een enkele keer gebeurt dat in het voorjaar. De verschijningsplaatsen liggen meestal vrij dicht bij de kust, de laatste jaren echter, worden ook wat meer binnenlands gelegen plaatsen bezocht. Vooral in de beginjaren is er sprake van verzwakte exemplaren, wat zou kunnen samenhangen met weinig optimale vliegcondities.
De grotere verschijningsfrequentie, het ook opduiken in het voorjaar en de meer binnenlands gelegen verschijningsplaatsen zouden misschien de hoop kunnen voeden op een terugkeer als broedvogel van de zwarte ooievaar, die hier ooit wel inheems moet zijn geweest.
Cartoon Nieuwsblad van het Noorden 17 augustus 1957.
groninganus 
Vraag me af wat daar stond voordat de woorden ‘zwarte ooievaar’ ……
Op die spotprent? Die vegen er doorheen zijn de highlights van de zoekfunctie. Ik heb niets aan de tekst veranderd, maar het prentje wel door Picassa gehaald, o.a. met cross-processing en zwartwit zetten.
Okay, dat verklaart dat.
Voeg aan het rijtje recente waarnemingen maar voorjaar 2011 toe, boven de Schelfhorst, vroeger Eelde, nu Tynaarlo. Gadegeslagen vanaf de Eelder of Drentse Hooiweg, midden in de weilanden, waar toen autoverkeer nog niet verboden was, d.w.z. niet doodlopend. Ik was er zo van overtuigd dat ik het fout had, dat ik het niet gemeld heb, net als die zeearend die in 19988 (ongeveer) bij kale bomenweer (herfst of vroeg voorjaar) in elkaar gedoken tegen de Tochtsloot naast het omgelegde Eelderdiep zat. Het leek uit de verte een heel grote kalkoen, maar was wel degelijk een zeearend, geen enkele andere arendachtige kwam in aanmerking. Als niet-vogelaar word je dan behoorlijk uitgelachen, maar, wie het laatst lacht lacht het best: ooievaars en zeearenden worden regelmatig bij Westpoort Hoogkerk gesignaleerd, de laatsten willen wel eens een jaartje overslaan. Als ze tussen de zon en je auto vliegen heb je een heel erg korte zonsverduistering in de auto, overkwam me in Friesland in de buurt van de Lauwerszeeweg. Geloofd word ik niet gemakkelijk, maar hee, ik weet wat ik gezien heb, dat pakt niemand me meer af. Reina
Vogels van Groningen, verschenen in 1983, vermeldt 29 waarnemingen van de zwarte ooievaar in Groningen, waarvan 21 boven de lijn Zoutkamp-Bierum. Dateringen worden niet gegeven, behalve de jaren 1977 en 1979.
Overigens heb ik begrepen dat er een nieuwe editie van dit boek komt.
Ik herinner me dat ik ergens in de tweede helft van de jaren 80, op de terugweg van een KNNV-vogelexcursie, een zwarte ooievaar op een schoorsteen van een boerderij nabij het Lauwersmeer heb zien staan. Heel bijzonder. Er vloog toen een blauwe reiger over die boerderij en die maakte vervolgens een rondje om nog eens naar die zwarte ooievaar te kunnen kijken. Althans, daar leek het op. Alsof hij (of zij) ook zo verbaasd en enthousiast was over die exoot.