Grondgebruik en paardenbezit in Midwolda

Het rechterlijk archief van het Oldambt bevat een lijst met alle boeren en andere paardenbezitters, anno 1797 aangetroffen te Midwolda, welke lijst zal zijn opgesteld met het oog op het leveren van wagenbeurten, bijvoorbeeld voor Franse troepen op doortocht. De lijst, oorspronkelijk getiteld “Overgave van die landgebruikers van Midwolda als meede de burgers van haar paarden” noemt primair de grootte van het grondgebruik van al deze paardenbezitter en moet daarmee primair opgesteld zijn aan de hand van het schatregister, zeg maar het kohier van de verponding, dat was een grondbelasting die door de lokale schatbeurder geïnd werd. De collector of gaarder van de commiezepenningen leverde de opsteller daarna waarschijnlijk de aantallen paarden. Hoe de systematiek verder was, is me onbekend, maar het lijkt erop dat er een route werd gevolgd van oost naar west langs de hoofdweg. Omdat het resultaat zo een bonte afwisseling van areaalgroottes was, heb ik die volgorde omgezet in eentje naar grootte van het grondgebruik. Met de aantekening dat een deimt ongeveer 0,45 hectare is, ziet de lijst er dan zo uit:

Nog even van boven naar beneden: helemaal bovenaan staan de (stads)bestuurder en politicus Johan Hora Siccama, die ’s zomers op de Ennemaborg woonde, en vader en zoon Tonnis Ebels en Klaas Tonnis (Kremer), die o.a. zijlvest en kerkvoogd waren, de hoogste functies voor landbouwers op locaal niveau. Vader en zoon waren ook eigenerfden. Daarna volgt de bulk van de boeren, voor het leeuwendeel beklemde meiers met 50 tot 90 deimt grond in gebruik. Na die groep valt er qua landgebruik een gat – bij de burgers gebruikte de hervormde predikant nog relatief veel grond (20 deimt), maar de meesten zitten hier ver onder. De herbergier, de collector (= belastinggaarder) en de dokter hebben zelfs geen grond, maar wel paarden, die ze dan wel zullen hebben laten weiden op los gehuurd land of tegen betaling van weidegeld.

Omdat er ook mensen op de lijst staan, die wel de beschikking hadden over grond in het kerspel Midwolda, maar er niet woonden (zie de laatste vier namen) en hier dus ook geen paarden op stal hadden staan, is het paardenbezit nog het beste criterium voor een classificatie. Niet voor niets had men het elders, bijv. in Drenthe, over keuters, eenpaards-, tweepaards- en driepaardsboeren etc. om landbouwers naar stand te kunnen onderscheiden. Het kruistabelletje voor Midwolda ziet er dan als volgt uit:

Hoop deze classificatie nog eens te kunnen vergelijken met een andere, veel bredere, op basis van de bekkenopbrengsten bij begrafenissen.