Een arbeidersbudget in Beerta (anno 1893) – II : de uitgaven

Losse boerenarbeiders of dagloners waren er in Beerta veel meer dan vaste. Maar los of vast, ze stonden per jaar ongeveer voor dezelfde uitgaven met hun gezinnen. Voor een huishouden van zes personen bedroegen die uitgaven op jaarbasis:

Degene die het lijstje opstelde rekende niets voor suiker, witbrood, jenever etc., omdat de uitgaven daaraan in zijn ogen “onbetekenend” waren. Wat er betaald werd aan het herstel van meubels en gereedschap, bezems en borstelgoed, garen en band, enz. vormde voor hem een groot vraagteken. Ook voor vlees en eieren stelde hij geen bedrag (zie onder, a). Bovendien gaf het arbeidersgezin volgens hem niets uit aan ontspanning.

Opmerkingen:

а.
De tuin leverde de groente: aardappela, bonen, knollen en kool. Van het tuinafval en de kliekjes uit het huishouden werd voor gezamenlijke rekening met een ander huishouden een varken vetgemest, dat na de slacht in november ongeveer 100 kilo spek voor elk van beide huishoudens opleverde. Dat varken was in het voorjaar als big gekocht voor ongeveer ƒ 7,- per huishouden, terwijl er in een jaar voor ƒ 8.75 aan meel in ging. Dat waren dan extra kosten die bovenop de andere gezinsuitgaven kwamen. Van de 100 kilo spek moesten de hammen afgerekend worden, want die werden bij voorkeur verkocht, waarbij de opbrengst minstens ƒ 13,- bedroeg. Wat dat betreft kon zo’n zwijn dus best uit.

b.
Het bedrag voor kleding was laag gehouden. Kinderen droegen vaak kleren van rijkere of oudere kinderen af. Aan ondergoed werd waarschijnlijk ook niet veel uitgegeven. Sommige gezinnen konden qua kleding in een jaar nog wel met minder dan 50 gulden rond.

c.
Boter gold als luxe. Het werd ook maar in een gedeelte van het jaar gebruikt.

d.
Het ziekenfonds was deels een liefdadige instelling. Het vergoedde de leden geen zorgkosten, maar alleen de loonderving in een periode van ziekte. Vandaar ook het aparte bedrag voor medische behandeling, los van de ziekenfondscontributie.

e.
Erg leuk is de opmerking over de krant, die me aan Harm Boukje doet denken:

“Eenige huisgezinnen lezen voor gezamenlijke rekening een plaatselijk blad. Dat en een “Hazelhoff’s almanak”, ziedaar de geestelijke spijs van de meerderheid der arbeiders. In den laatsten tijd komen daarbij “de Arbeider” (de courant van Luitjes) en socialistische brochures.”

Alcohol kreeg dus geen plek op dit uitgavenlijstje, maar het zal duidelijk zijn dat een drankverslaving vrijwel onmiddellijk tot intering op eventueel vermogen of verarming leidde. Immers, de vaste boerenarbeider en de dagloner die niet elders in het veen of de hooibouw ging werken, verdiende met zijn gezinsleden iets meer dan 300 gulden in het jaar, waarvan bij bovenstaand uitgavenpatroon zo’n 20 gulden overschoot. Zo’n reserve smolt razendsnel weg bij drankzucht, zodat er dan op andere uitgaven moest worden beknibbeld.

Zonder de 2,5 maand werkverschaffing zouden de gezinsinkomsten ook maar ongeveer 270 gulden geweest zijn, te weinig voor bovengenoemde, toch noodzakelijke geachte levensbehoeften:

“Is het te verwonderen dat de arbeiders, zoodra ze zonder werk zijn, bij de gemeente aankloppen en wanneer hun dan geen werk gegeven wordt, ontevreden worden? Ze zeggen: “Wij kunnen eenvoudig niet van onze renten leven””

Bron: De nieuwe tijd; onafhankelijk sociaal-democratisch weekblad, 18 maart 1893.