Meteen al volwassen: baby’s met de naam Oltman

Omdat ik in het diaconieboek van Beerta weer herhaaldelijk de mannelijke voornaam Oltman tegenkwam, ben ik eens nagegaan waar en wanneer die aan pasgeborenen werd meegegeven.

Alle Groningers geeft in totaal 121 vernoemingen met die naam, in 29 doopregistraties van voor 1811 en 92 geboorteakten erna. Deze zijn met stippen weergegeven op bovenstaande kaart: rood voor de doopregistraties en groen voor de geboorteakten. Al met al blijkt de naam typisch Oost-Gronings – hij komt vrijwel uitsluitend voor ten oosten van het Damsterdiep (of de lijn Groningen-Delfzijl).

Voor 1811 kwamen 6 meldingen uit Beerta, 5 uit Finsterwolde, 5 uit de Stad, 3 uit Delfzijl en 2 uit Nieuweschans. Met de ene melding uit Nieuwolda meegerekend levert het noordelijke deel van het Wold-Oldambt de helft van de vernoemingen. Daarnaast zijn er wat meldingen uit oostelijk Fivelingo en het lage deel van het Gorecht, maar in Westerwolde, het Klei-Oldambt, Hunsingo en het Westerkwartier werd de naam niet gegeven.

Na 1811 kreeg de naam een wat grotere verspreiding, maar vooral in de veengebieden van het voormalige Wold-Oldambt, het Gorecht en de  gemeente Slochteren. Voor die periode komen 29 van de 92 meldingen, dus bijna een derde, uit Slochteren, met name uit Kolham. Met 13 meldingen blijkt Noordbroek dan de tweede leverancier van de jongensnaam. De gemeenten Beerta en Finsterwolde blijven daar met respectievelijk 5 en 4 meldingen ver achter.

Omdat ik dacht dat de voornaam uitgestorven zou zijn, heb ik de periode 1811-1926 nog even in drie porties geknipt. De frequenties blijken dan:

• 1811-1849: 24
• 1850-1888: 40
• 1889-1926: 28

De jongensnaam raakte dus pas in de laatste periode in onbruik. Maar uitgestorven is hij nog steeds niet, zo blijkt uit de Voornamendatabank van het Meertens Instituut. In 2014 werd hij in heel Nederland nog aan 39 jongens als eerste naam meegegeven en aan 17 als volgnaam. Dat gebeurde overigens vooral in Oost-Drenthe en in wat mindere mate in Oost-Groningen, terwijl het noordelijk deel van het Oldambt, op Winschoten na, geheel uit beeld is geraakt. De naam lijkt derhalve meeverhuisd met de vervening en de migratie die deze ten gevolge had. In Drenthe dook hij pas in de twintiste eeuw op.

Ter verklaring van de naam zegt de Voornamenbank:

Groningse naam. Tweestammige Germaanse naam uit Old-, Ald- ‘oud, volgroeid, volwassen’ en – man…

Een baby vlak na zijn geboorte al oud, volgroeid en volwassen noemen lijkt nogal tegenstrijdig.  Het toppunt in dit opzicht vormde de Oltman de Jonge, die in 1844 geboren werd als zoon van een ongehuwde moeder te Finsterwolde.