Achter de Muur – de verdwenen rondweg van de middeleeuwse Stad
Geplaatst op: 6 maart 2019 Hoort bij: Stad toen 10 reacties
Groninger straten met de naam Achter de Muur, 1806. Onderlegger: http://www.hisgis.nl (zwartwit gezet).
Werd er weer eens mee geconfronteerd dat in het Groningen van rond 1800 nog een heel stel straten ‘Achter de Muur’ heette. De meeste van deze straten (A en B) liepen aan de buitenbinnenkant van de middeleeuwse stadsmuur.
A was oorspronkelijk het langste stuk en voerde van de Vishoek in het noordwesten tot het Pepergasthuis in het zuidoosten. Achter de Muur heeft hier tegenwoordig allemaal verschillende namen, respectievelijk Hoekstraat, Muurstraat, Hardewikerstraat, Hofstraat, Singelstraat, Schoolstraat en (achter het Pakhuis in de Peperstraat) Achter de Muur. Tussen de Hofstraat en de Singelstraat is dit tracé onderbroken door de Prinsenhoftuin (groen), aangelegd in 1626. Blijkbaar zag men er geen been in een stuk infrastructuur aan het publieke verkeer te onttrekken voor een vorst die zich hier nauwelijks vertoonde.
B heet nu Burchtstraat en liep oorspronkelijk door van de Oosterstraat tot het wijde van de Herestraat. Vanaf café de Burcht tot de Herestraat bestaat die Burchtstraat (en daarmee dit stuk Achter de Muur) niet meer omdat C&A na de oorlog vergunning kreeg om er een uitbreiding op te realiseren. De Burchtstraat loopt daar nu dood op de achterkant van het textielwarenhuis. Ook in meer recente tijden onttrok men dus rustig een stuk publieke infrastructuur aan het verkeer ten behoeve van een particulier doeleind..
Tussen het Pepergasthuis en de Burchtraat zal Achter de Muur min of meer langs het Kattendiep hebben gelopen. Onbekend is daarentegen het tracé tussen de Herestraat en de Vishoek. Hier is halverwege de veertiende eeuw een stadsuitbreiding gerealiseerd: de Nieuwstad. Mogelijk liep de Achter de Muur verderop langs de Torenstraat (met de Beulstoren in de stadsmuur) en de binnenkant van de Munnekeholm, omdat het moeilijk voorstelbaar is dat de Akerk erbuiten lag. In elk geval voerde het niet langs C, waar je een Achter de Muur had die nu Soephuisstraatje heet. De oorspronkelijke naam hier had te maken met de muur rond de tuin van het Franciscaner klooster. Over die tuin legde men begin zeventiende eeuw de Zwanestraat aan – sindsdien is de voormalige Achter de Muur hier een achterafstraatje.
groninganus 
Leuk stukje historie!
… en zeer verhelderend.
Is het niet waarschijnlijker dat Achter de Muur aan de binnenkant van de stadsmuur lag? En daarmee mede diende als route voor snelle verplaatsing van troepen bij een beleg of een aanval op de stad?
De straten liepen inderdaad aan de binnenkant van de muur. Trouwens, ten tijde van de vestingwerken was er aan de buitenkant van de hele gracht ook een weg: de ‘bedeckte wegh’, die in Groningen de Singelweg heette. Er zijn nog twee gedeelten daarvan over: de huidige hoek Singelweg-Korreweg en Oranjesingel-Grachtstraat-Noorderbuitensingel.
Jullie hebben gelijk. Ik zat al te twijfelen toen ik het opschreef, maar dacht naar analogie van voor/buiten de poort. Vaak wordt de vergissing gemaakt dat “voor de xxxpoort” in een stuk betekent aan de buitenkant van de poort. Dat is niet zo – het is aan de binnenkant en je moet bij stadsstukken in dat opzicht juist altijd denken vanuit het stadshart. Achter de Muur in het geval van het Soephuisstraatje voldoet ook al niet aan die systematiek. Heb het nog even overlegd met een deskundige en die kwam na enig twijfelen er ook op dat Achter de Muur aan de binnenkant van de stadsmuur betekent. Nog bedankt, het abuis is inmiddels verbeterd.
Ja leuk, het stukje Soephuisstraat met vroegere naam Achter de Muur kende ik niet. Ik denk ook dat de achter de muurstraat aan de binnenkant van de stadsmuur liep. Dit is ook te verklaren uit het feit dat resten van de muur in huizen aan de buitekant van die straat zijn gevonden. Neem bv het Ommelanderhuis aan de Singelstraat en in de Hardewikerstraat noordzijde. Overigens heb ik de wandeling Langs sporen van de Middeleeuwse muur waarbij ik het traject van de oude achter de muurstraat bewandel met uitleg door.
Je hebt gelijk. Nog bedankt, het abuis is inmiddels verbeterd – zie mijn antwoord op Han Borg en Roelant hierboven..
In Amersfoort heb je ook zo’n straat die helemaal langs de voormalige stadsmuur loopt. Daar heet-ie Muurhuizen.
Leuk stukje.
Mooi verhaal, ik kom adresaanduidingen tegen van brouwerijen Agter de Muur, zoals De Os (1770), de Gouden Arm/De Golden Arm (1790), het Zeepaart, (1799) en Het Gekroonde Hert. De aanduidingen zijn vaak een vage verwijzing, bijvoorbeeld “ten westen Agter de Muur tusschen de Heere en de Oosterstaat”. Dit alles is materiaal dat nog op mijn website over Groningse brouwerijen moet worden ingepast. De site begint met info vanaf 1900.