Het raadselachtige fenomeen der plevers
Geplaatst op: 10 juli 2019 Hoort bij: Geschiedenis, Taal 9 reacties
Groninger Archieven Toegang 1774 (documentatie) inv.nr. 4224. (map Sappemeer).
Een toevalsvondst, deze rekening uit 1893 van de koek- en banketbakker Schierbeek uit Sappemeer wegens soeskes, plevers, bitterkoeken, weespermoppen en ridderbrood.
Interessant zijn vooral de ‘plevers’, ook wel ‘pleverkouken’ genoemd. Het waren de eierkoeken die vroeger na begrafenissen bij de koffie werden genuttigd.
De naam van dit baksel is Gronings-Drents. Zowel Henk Scholte als Martin Hillenga heeft zich in de herkomst van die naam verdiept, zonder tot een definitief oordeel te kunnen komen.
Zo is er een hardnekkig verhaal dat de koeken genoemd zijn naar een bakker P. Lever uit Stadskanaal, of Musselkanaal. Alleen heeft daar nooit zo’n bakker gewoond. In heel Groningen niet.
Een andere hypothese wijst op een Portugees-joodse afkomst: plava > palevie > plever, ofwel palabra (lang praten) > palaveren > plever. Via een joodse bakker in Winschoten zou de term dan in Oost-Groningen gemeengoed geworden zijn. Echter, hier in het noorden waren sefardische joden niet of nauwelijks voorhanden; het veronderstellen van een dergelijke taalinvloed vanuit die hoek lijkt nogal gewaagd. Mogelijk om die reden wees de uit Winschoten afkomstige Jaap Meijer (de vader van Ischa), op de Jiddische termen ‘plajenen’ en ‘planjenen’ voor klagelijk huilen. Wat natuurlijk heel goed past bij rouw, alleen is de klankverwantschap van die termen met plever nogal gezocht.
Of het bij de plevers bij de begrafeniskoffie om een lange traditie ging, lijkt sowieso twijfelachtig. Voor 1830/1840 werd er in Groningen en Drenthe na begrafenissen nog witte rijst met grauwe erwten gegeten. Door de auteurs die zich laatstelijk in het pleverfenomeen verdiept hebben, worden ook geen oudere bronnen dan publicaties uit de twintigste eeuw aangehaald. De hierboven vertoonde nota lijkt voorlopig het oudste stuk, dat plevers noemt.
groninganus 
leuk om te zien dat die koeken in die tijd slechts 1 cent per stuk kostten. Die plevers heetten later ook wel theekoeken. Nog later en zeker tijdens de Sonja Bakker hype werden en worden ze, ook nu, verkocht als eierkoeken.
Grunneger Pleverkouk, SPAR, Blijham. ( 2018) Wij kregen ze vroeger alleen als we ziek waren. 🙂
Bv, ook het eerste dat we te eten kregen , in melk geweekt, na de amandelklieren waren verwijderd.
Pleverkoek klonk wel interessant maar het is dus gewoon eierkoek. Zou ridderbrood opwindender zijn?
Denk het niet.
Dat was natuurlijk een rhetorische vraag.
Volgens Henk Scholte ging het bij (arme)ridderbrood om een soort van wentelteefjes.
Ha, restverwerking. Best lekker.
Eierkoeken ken ik van vroeger. Voor mijn oma, kok op stoombootverbinding op de Lek tussen Vianen en Rotterdam (‘SR o/d L 1857 – 1957’), was er maar één bakker die ze goed bakte: bakker Vos uit de Lopikerstraat in Schoonhoven. De appelbollen van die bakker waren trouwens ook allesbehalve onsmakelijk, maar dit terzijde.
In Groningen leerde ik dat eierkoeken pleverkouken worden genoemd. Sonja Bakker kwam met eierkoeken enige decennia later in de publiciteit.