Ploeteren in de polder

Begin dit jaar verbaasde ik me erover dat de huwelijksakte van uit 1889 van Geert Perton en Antje Tuin, mijn overgrootouders uit Finsterwolde, bleek te zijn getekend door vier boeren, alle vier uit de Reiderwolderpolder en lid van het polderbestuur aldaar, terwijl Geert en Antje landarbeiderskinderen waren en de sociale afstand tussen boeren en arbeiders in het Oldambt vrij groot was. Het leek er ook op dat de boeren speciaal voor het huwelijk naar het gemeentehuis waren gekomen. In dit geval moet de relatie goed zijn geweest en ik schreef dat toe aan Geerts vader Elzo, die voor een van de boeren en mogelijk ook met zijn praam voor het polderbestuur werkte.

Ik wilde na die vondst nog in het archief van het polderbestuur gaan kijken, om te zien of deze veronderstelling juist was. Gister wam ik daar eindelijk aan toe. Uit de stukken bleek, dat het polderbestuur die dag in het gemeentehuis van Finsterwoldde vergaderde, een logische plek omdat burgemeester Schortinghuis van Finsterwolde tevens de administrateur/boekhouder van de Reiderwolderpolder was. Hij was dus tevens de man die tijdens het huwelijk Geerts vader Elzo met een ‘Tou tou tou’ tot enige spoed aanmaande bij diens tekenen van de trouwakte, waarop Elzo hem toevoegde: “Tou tou tou? Ik mout meer tou-tou-tou den die!”

In de zakelijke notulen, brieven en rekeningen van het polderbestuur wordt het huwelijk helaas niet genoemd. Er kwamen louter polderbeslommeringen aan de orde. Dat de boeren als getuigen de huwelijksakte tekenden, zal komen door een samenloop van omstandigheden – de vergadering en het huwelijk – en doordat de burgemeester en/of het bruidspaar de boeren ertoe uitnodigde. Mogelijk toonde de burgemeester enige haast vanwege de vergadering.

De stukken van het polderbestuur leverden in dit opzicht dus een teleurstelling op. Wel komt Elzo Perton enkele malen in de rekeningen voor wegens onderhoudswerk dat hij voor het polderbestuur deed. Zo maakte hij in het najaar van 1880 bijna 9 kilometer Bermsloot schoon van waterplanten en ander ongerief. Deze sloot, inmiddels verbreed tot een afwateringskanaal, lag aan de binnenkant van de hele zeedijk, zoals die in 1862 werd gelegd voor het westelijke, particuliere gedeelte van de Reiderwolderpolder. Elzo verdiende 105 gulden met deze klus, wat destijds in het Oldambt neerkwam op een derde van een gangbaar arbeidersjaarinkomen. Op de jaarrekening van 1881-1882 staat hi bovendien nog eens voor 43 gulden wegens het “schoonen van wateringen”. Overigens zal dit aanbesteed werk zijn geweest – bij de vaste uitgaven komt hij niet voor. Helaas onbreken de bijlagen met de bestekken bij de rekeningen, zodat we niet weten wat hij per (vierkante) meter met dit zware, natte en in de herfst vaak extra onaangename handwerk verdiende.

Ook mijn andere betovergrootvader Harm Tuin komt in de rekeningen voor – hij leverde het polderbestuur nogal eens keislag (kapot geklopte keien) waarmee de polderwegen werden verstevigd. De H. Boog die in 1890 ruim 20 gulden betaald kreeg voor “grint spreiden en bermen afslichten” zal familie van Elzo Pertons vrouw Geeske Boog zijn geweest.

De Reiderwolderpolder tussen Finsterwolde, de Dollard en Woldendorp op de topografische kaart van 1884, met in blauw de Bermsloot:

—

Bronnen: archief Waterschap Hunze en Aa’s, Aquapark Veendam – archief Reiderwolderpolder, inv. nr. 4 (notulen bestuur 1887-1912), inv.nr. 10 (uitgaande brieven 1862-1913) en 33 + 34 (rekeningen 1872-1892). Met dank aan Wilma Koning.