Saul van Messel als leraar

Soms heb je als journalist veel te veel materiaal voor een stuk. Zo telde mijn interview met de nieuwe decaan bij theologie, Ed Noort, zelfs in uitgewerkte staat nog steeds ruim 600 woorden teveel voor een UK-pagina waar 1200, 1300 op konden. Domweg iets te enthousiast bezig geweest, zullen we maar zeggen. In zo’n geval is het adagium: kill your darlings, en dit keer betekende dat bijvoorbeeld het schrappen van een passage over Jaap Meyer, niet alleen de vader van Ischa Meyer, maar ook – onder zijn pseudoniem Saul van Messel – een zeer gewaardeerd Gronings dichter. Gelukkig heb je dan nog een weblog om zo’n om zeep gebrachte darling een wederopstandig te bezorgen.

Noort was op het Coornhert Lyceum in Heemstede leerling van Jaap Meyer geweest. “Voor zover ik weet, kwam dat dichterschap pas later”, zei Noort. Volgens hem was Jaap Meyer

“nog een echt ouderwetse gymnasiumleraar die in de wetenschap meedraaide en regelmatig publiceerde. Hij was een fascinerend verteller, maar ook best veeleisend. Het was niet iemand bij wie je alleen de jaartallen hoefde te leren, om er verder van af te zijn. Daar had hij niets mee. Maar als leerling moest je daar wel van houden.”

In de zoon, Ischa , zag Noort later veel van de vader terug:

“Qua grootte, lichaamshouding, gezichtsuitdrukkingen, de wijze van charmeren en het soms genadeloos doorprikken van iemand – bij beide waren die eigenschappen aanwezig.”

De hele familie Meyer was slachtoffer van onder meer het concentratiekamp Bergen Belsen. Legendarisch zijn de botsingen tussen vader en zoon:

“Jaap Meyer was zo’n vader die zijn kinderen inderdaad verstootte, en de deur niet meer voor ze open deed. Nee, dat gebeurde niet alleen bij Ischa.”

Noort bleef bij zijn omzwervingen als student en wetenschapper altijd contact houden met zijn oude leraar:

“We schreven nog wel en stuurden elkaar dingen op.”

Vanzelfsprekend kreeg Jaap Meyer ook een uitnodiging voor Noorts Groningse oratie, op 8 juni 1993. “Hij liet niets van zich horen”, vertelde Noort me,

“en dat vond ik al vreemd. Anders kreeg ik altijd een reactie in dat zwierige handschrift van hem. Naderhand hoorde ik dat hij precies op die dag is overleden.”

Hetgeen me nog deed denken aan een gedicht van Jaap Meyer / Saul van Messel:

De weg terug:
Voordat de kist van ongeschaafde planken zal worden gesloten
wordt volgens overoud gebruik in de diaspora het joodse lijk
plechtig bestrooid met aarde uit het heilige land
dat in kleine zakjes in joodse gemeenten wordt bewaard.
Als ik ooit nog eens naar Israël verhuis
zal ik niet vergeten een zakje zeeklei mee te nemen (uit het Oldambt)
en een zakje laagveen (uit Westerwolde)